Moja czytelnia - "1001 porad dla rodziców i terapeutów dzieci z autyzmem i Zespołem Aspergera"

Największą trudnością przed jaką stają rodzice, terapeuci, czy nauczyciele w kontaktach z dziećmi ze spektrum, nie są wielkie problemy, skomplikowane hasła, tylko zwykła codzienność. Drobne zachowania i manifestacje dzieci, nie mogących sobie poradzić z otaczającą je rzeczywistością, wynikające z atakujących je zewsząd bodźców sensorycznych, czy ze zwykłego niezrozumienia mechanizmów rządzących relacjami społecznymi, czy komunikacją. Dla członków rodziny wyzwaniem nie są ogólne hasła, jak kompetencje językowe, nadwrażliwości czy "niegrzeczność", bo te pojęcia znaczą wszystko i nic, tylko konkretne zachowania, tu i teraz. Jak sobie poradzić z myciem głowy? W jaki sposób nakłonić do spróbowania nowego dania? Jak namówić do założenia nowego ubrania? Jak wyciszyć potrzebę wiecznego bycia w ruchu? Jak zorganizować urodziny, by dziecku, ale i osobom zaproszonym się podobało? Jak sobie poradzić u dentysty, lekarza, czy podczas pobytu w szpitalu? Na te i wiele innych pytań może pomóc znaleźć odpowiedź lektura - "1001 porad dla rodziców i terapeutów dzieci z autyzmem i Zespołem Aspergera" autorstwa Ellen Notbohm i Veronici Zysk, wydana nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Pierwsze wydanie, niestety, nie zostało przełożone na język polski, dlatego tak mnie cieszy, że drugie (poprawione i rozszerzone) zawitało na półki naszych księgarń. Ellen Notbohm jest praktykiem z bogatym doświadczeniem, autorką m.in. "10 rzeczy, o których chciałoby Ci powiedzieć dziecko z autyzmem", prywatnie matka syna ze spektrum. Natomiast Veronica Zysk to wieloletni terapeuta z ogromną wiedzą. Mamy więc połączenie idealne, praktyki (jak sobie radzić, konkretne sposoby) i teorii (jakie jest podłoże trudnych zachowań).

Książka jest skierowana do wszystkich, którzy mają kontakt z dziećmi ze spektrum. Czyli członków rodzin, terapeutów, wychowawców i nauczycieli. Publikacja swoimi głównymi tezami i podstawowymi założeniami pokrywa się z moją filozofią wychowywania dziecka z diagnozą zaburzeń ze spektrum. Najważniejsze jest przede wszystkim znalezienie przyczyny i zrozumienie mechanizmów rządzących zachowaniem dziecka, które bardzo chciałoby sprostać stawianym mu wyzwaniom, ale nie umie. A dlaczego nie potrafi...? Książka krok po kroku, w kolejnych rozdziałach, opisuje możliwe mechanizmy większości najpopularniejszych dziwnych, trudnych czy niewłaściwych zachowań:

1.  Integracja sensoryczna. Co mnie osobiście bardzo cieszy, że od niej zaczynamy lekturę oraz fakt, że w ogóle jest ujęta i został jej poświęcony cały, rozbudowany rozdział. Znajdziemy wyjaśnienie i zaproponowane techniki radzenia sobie z różnorodnymi nadwrażliwościami i podwrażliwościami dotykającymi wszystkie zmysły, jak wzrok, smak, węch, dotyk, czucie głębokie (np. potrzeba docisku), czy poczucie równowagi. Będziemy mogli zapoznać się z wieloma propozycjami zabaw sensorycznych łatwych do przeprowadzenia w domu, na dworze, a nawet w klasie, przy wykorzystaniu przedmiotów użytku codziennego, bez konieczności wydawania fortuny na specjalistyczne sprzęty. Czy wiedzieliście, że chodzenie na palcach może wynikać z nadwrażliwości wzrokowej?
   
   
2. Komunikacja i język. Podstawowa zasada - komunikacja to nie tylko mowa werbalna. To gesty, kontakt wzrokowy, mimika. Ale przede wszystkim trzeba zacząć od zbudowania zrozumienia sensu komunikacji. I potraktować osoby ze spektrum nawet ze słabymi kompetencjami językowymi, jak pełnoprawnych rozmówców. Nawet, jeśli nie opowie nam przeżytego dnia, to słyszy i rozumie znacznie więcej niż nam się wydaje.
   
   "(...) Nie uważamy już, że 40% dzieci z autyzmem nigdy nie nauczy się mówić, choć jeszcze pięć lat temu czytaliśmy o tym w podręcznikach. Przez ten czas nauczyliśmy się, iż nasze dzieci mają dużo lepsze zdolności komunikacyjne, niż byliśmy skłonni przypuszczać, a także, że specjalistyczna i intensywna terapia może wyposażyć je w narzędzia potrzebne do wyrażania własnych potrzeb i uczuć. To, czy dziecko porozumiewa się za pomocą języka naturalnego, kart z obrazkami, urządzeń do komunikacji czy języka znaków, nie ma znaczenia - ważne, że sobie radzi. Wszystkie dzieci mają nam coś do powiedzenia. Naszym obowiązkiem jest słuchać ich w taki sposób, by zostały usłyszane (...)".
   
   W rozdziale znajdziemy wiele praktycznych rozwiązań dotyczących radzenia sobie z konkretnym i dosłownym sposobem myślenia osób ze spektrum. Jak pracować z idiomami? Jakie książki mogą zainteresować nasze dzieci? Jak sobie radzić z wulgaryzmami w ustach dzieci? Najróżniejsze gry i zabawy wspierające rozwój mowy, ale przede wszystkim koncentrujące się na rozumieniu żywego języka w relacjach z innymi.
   
   
   
   
   
3. Zachowanie. Myśl przewodnia tej części to: zachowanie jest komunikacją, a dziecko nie zachowuje się nieodpowiednio, bo ma złe intencje. Ono nie potrafi inaczej lub zwyczajnie nie rozumie wyzwań, z jakimi musi sobie radzić. I to naszą rolą jest znalezienie rozwiązania dostosowanego do możliwości dziecka.
   
   
4.  Życie codzienne. Bardzo cenny rozdział, z którego sama kilka pomysłów zaczerpnęłam. Jak sobie radzić z nieprzychylnymi uwagami otoczenia komentującymi zachowanie dziecka? Jak reagować na protesty podczas zabiegów pielęgnacyjnych (mycie, obcinanie paznokci, czy wizyta u fryzjera)? I co najważniejsze, rady w jaki sposób mądrze wspierać i rozwijać samodzielność naszej pociechy. Od wieku przedszkolnego, po dorosłość.
   
   
5. Myślenie społeczne, życie w społeczności. Moim zdaniem obok części poświęconej integracji sensorycznej - najważniejszy rozdział. Kształtowanie, inicjowanie oraz modulowanie odpowiednich zachowań społecznych. Na warsztat zostają wzięte: umiejętność dzielenia się, zabawy na placu zabaw, gry planszowe, emocje (rozpoznawanie, radzenie sobie, nazywanie, reagowanie), kontrolowanie złości, jak ćwiczyć kindersztubę, i wiele innych. I coś moim zdaniem najważniejszego, bo leżącego u podstaw zaburzeń ze spektrum, krótkie ale jednak, nakreślenie i zaproponowanie zabaw z Teorii Umysłu (w skrócie: wnioskowanie o tym, co myślą inni ludzie).
   
   
   
6. Nauczyciele i uczniowie. Pożyteczny i rozbudowany rozdział skierowany do wszystkich. M.in., jak sobie radzić z poszczególnymi problemami szkolnymi, propozycje prostych dostosowań i zmian, ułatwiających funkcjonowanie dzieciom ze spektrum w środowisku klasowym, "sztuczki" na ułatwienie przyswajania wiedzy matematycznej, czy językowej, jak pomóc uczniowi na lekcjach wychowania fizycznego. A ponadto rola rodziców, ich podejścia, co rodzic może zrobić w domu, żeby pomóc?

Autorki niejednokrotnie sięgają do filozofii terapii behawioralnej, czy poznawczo-behawioralnej, ale za co im chwała, skupiają się przy tym na wzmacnianiu, a nie warunkowaniu. Kładą nacisk na kształtowanie samodzielnego myślenia, na zrozumienie motywów kierujących zachowaniem dziecka, na nawiązanie z nim dialogu (niekoniecznie werbalnego), podkreślają znaczenie mocnych stron i zachęcają do bazowania na nich. Przede wszystkim koncentrują się na dziecku, a nie na jego zaburzeniach. I podsuwają tyle pomysłów, że każdy powinien znaleźć coś dla siebie. Nauczyciel, rodzic, terapeuta, opiekun dziecka wysoko- i niskofunkcjonującego, przedszkolaka i nastolatka.

Dodatkową rekomendacją, niech będzie przedmowa napisana przez Temple Grandin oraz ciepłe słowa samego Tony'ego Attwood'a (autor m.in. "Zespół Aspergera. Kompletny przewodnik").

Książkę można zamówić m.in. bezpośrednio na stronie Wydawnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego:

"1001 porad dla rodziców i terapeutów dzieci z autyzmem i Zespołem Aspergera" - 45,89zł

P.S.

Pracuję z rodzinami, dziećmi i dorosłymi stacjonarnie w Warszawie, ale również są możliwe konsultacje on-line. Czasem jestem tłumaczem, czasem przewodnikiem, a niekiedy detektywem w świecie, gdzie spektrum spotyka się z NT, czyli w świecie pełnym neuroróżnorodności. Nie zmieniam człowieka w spektrum, tylko pomagam otoczeniu i bliskim zrozumieć czym ten autyzm jest. Jak czasem niewielkie zmiany mogą mieć kolosalne znaczenie. A samemu człowiekowi staram się pomóc zapewnić optymalne warunki, by mógł ujawnić pełnię swojego potencjału. Skupiam się na emocjach i komunikacji, bo to podstawa naszego życia społecznego. Zapraszam serdecznie do kontaktu przez mail: autyzmidealny@gmail.com

Pozdrawiam ciepło - Wanda Kwaterniak - Terapeuta